سرزمین هزار «سرآب»

با این‌كه نهاوند از شهرهای تاریخی كشورمان به حساب می‌آید اما از نظر طبیعت و گردشگری طبیعی بسیار غنی است و می‌تواند پذیرای مسافران و گردشگران بسیاری باشد.

نهاوند از شهرهای استان همدان و از مناطق سردسیر كشور است و به همین دلیل بهترین زمان سفر به این شهر، فصل‌های بهار و تابستان است.

نهاوند را شهر سرآب‌ها می‌نامند چرا كه چندین سرآب با چشمه‌های مختلف و جوشان در این منطقه وجود دارد كه به عنوان گردشگاه و تفریحگاه شناخته می‌شود.

‌از مهم‌ترین سرآب‌های این منطقه می‌توان سرآب گیان نهاوند، سرآب گاماسیاب، سرآب كنگاور كهنه سرآب ملوسان و سرآب فارسبان را نام برد كه به معرفی برخی از آنها می‌پردازیم تا به شما در شناخت مكان‌های دیدنی و تفریحی این شهر كمك كرده باشیم.

سرآب گیان نهاوند

سرآب گیان، با چشمه‌های جوشان، پرآب و زلال خود یكی از تفریحگاه‌های این شهر است و در 22 كیلومتری جنوب غربی نهاوند قرار دارد. معنی لغوی سرآب، همان سرچشمه است و سرآب گیان در كوهپایه‌های «گرین» از رشته ‌كوه‌ ‌زاگرس قـــرار دارد و در مسیر آن، جنگلی طبیعی با وسعت بیش از 100 هكتار قرار دارد .

این جنگل دارای درختان كهنسال بلوط، چنار، زالزالك (گویچ) گرو، بید، ون، زبان گنجشك، داغداغان، آلوچه، مو، انجیر، گلابی، گوجه وحشی، نبهو و بادام وحشی است. سرآب و جنگل و منطقه اطراف آن ‌یكی از جاذبه‌های طبیعی مناسب ‌‌در این منطقه گردشگر‌ی است.

سرآب گاماسیاب

سرآب گاماسیاب كه از بزرگ‌ترین چشمه‌های ایران است، در 20 كیلومتری جنوب نهاوند قرار دارد. این سرآب از دره‌های شمالی رشته كوه گروین (كوه چهل نابالغان) سرچشمه می‌گیرد و در مسیر خود روستاها، باغ‌ها و زمین‌های كشاورزی بسیاری را سیراب می‌كند.

جالب است بدانید كه این رود در استان همدان، گاماسیاب‌ در استان كرمانشاه، قره سو‌ در عبور از استان لرستان سیمره و در استان خوزستان كرخه خوانده می‌شود و در پایان به هورالعظیم می‌پیوندد.

غاری طبیعی در بالا دست چشمه‌ها وجود دارد كه دیدن آن برای مسافران خالی از لطف نیست. اطراف سرآب گاماسیاب را جنگل‌كاری و محوطه‌سازی كرده‌اند و این موضوع موجب شده است گردشگرانی كه عازم این منطقه می‌شوند، امكان استفاده از امكانات رفاهی بیشتری داشته باشند.

سرآب‌های ملوسان، فارسبان و كنگاور كهنه از دیگر سرآب‌های منطقه است كه هر كدام با داشتن ویژگی‌های خاص و متفاوت، گردشگران و مسافران را به سوی خود می‌خوانند.

برای نمونه سرآب ملوسان یكی از بهترین مناطق پرورش بز كوهی و گونه‌های مختلف شكار بوده است یا در نزدیكی سرآب كنگاور كهنه، یك درخت تنومند و كهنسال چنار وجود دارد كه بیش از 400 سال عمر دارد.

اطراف سرآب كنگاور كهنه درختان بسیار زیبا و كهنسال دیده می‌شود كه از نوع چنار و بید هستند و چهره طبیعت را دلنواز كرده‌اند.

 

قنات های شهر

سرسبزی نهاوند فقط از آب سرآب ها نیست؛ این شهر از چند رشته قنات و چشمه سیراب می‌شود که عبارتند از.

قنات قیصریه که دارای 4 سنگ آب است و از قنوات قدیمی شهر بوده در قیصریه خرابه مظهر شده خانه‌های چهار باغ و راسته میرزا آقا را سیراب می کند.

قنات چشمه عبدل که دارای یک سنگ آب است در علیای محله سادات مظهر شده قسمتی ازمحله سادات میرزا آقایی و چهار باغ را سیراب می کند.

قنات پهلوان محمدصادق که فعلاً دارای یک سنگ آب است و قسمتی از محله چهارباغ را سیراب می کند.

قنات گلشن در محله گلشن مظهر و آن محل را مشروب می‌نماید. علاوه بر اینها چند چشمه نیز به نام چشمه علی، دو خواهران، چاله اولاد و چشمه ملامحمد طاهر مورد استفاده‌است.

رشته کوه گرین

گَرین از رشته کوه‌های مهم غرب ایران است که بیشتر مساحت آن در شمال استان لرستان و بخشی نیز در استان‌های همدان و کرمانشاهان قرار دارد. گرین از رشته کوه‌های بلند زاگرس است که در ادامه اشترانکوه قرار دارد و طول آن به بیش از ۱۸۰ کیلومتر می‌رسد. این رشته کوه در استان کرمانشاهان به کوه‌های پرو و بیستون می‌پیوندد. ولاش با ۳۶۲۳ متر ارتفاع، بلندترین قله این رشته کوه است.

قله‌های بلند آن شامل یال کبود در کوه چهل نابالغان در شرق شهر نورآباد، قله ۱۸ یال، سه کوزان و میش پرور در بروجرد و نیز قله ولاش در شمال الشتر است. دیگر قله‌های آن شامل بازگیر و چهل تن می‌شود^[۱].

گرین از غرب به دلفان، از شمال به شهرستان نهاوند، از شرق به شهرستان بروجرد و از جنوب به شهرستان سلسله محدود می‌شود. گرین در گویش محلی گرّو garru یا garri و در گویش لکی گروین garvin نامیده می‌شود و یکی از کانون‌های آبگیر دائمی لرستان است که رودهای دز و گاماسب را تغذیه می‌کند. سرآب‌های فراوانی در پای این کوه وجود دارد و آب آشامیدنی بروجرد و نیز آب مورد نیاز کشاورزی دشت سیلاخور نیز از همین سرآب‌ها تأمین می‌شود. صعود به کوه گرین از طریق روستاهای غرب شهر بروجرد، جنوب نهاوند یا شمال الشتر امکان پذیر است. دهکده ییلاقی ونایی در این پای این کوه قرار دارد. این کوه خرس، کفتار، گرگ و روباه دارد و در گذشته پلنگ نیز داشته‌است. بخش عظیم این کوه در جنوب نهاوند بوده و جلوه‌های زیبایی به این منطقه می‌دهد سرآب‌هایی مانند سرآب گاماسیاب و گیان و ملوسان از این رشته کوه سرچشمه می‌گیرند. سراب گاماسیاب با آبیاری دشت نهاوند به کرمانشاه سرازیر میشود.این رشته کوه تقریبا تا اوایل مرداد ماه برف دارد البته داخل دره‌ها مدت و گرمای بیشتری برای ذوب برف این کوه لازم است.

از مرتفع‌ترین و زیباترین قله‌های این رشته کوه، قله ولاش است که مسیر صعود آن از روستای پرسک در شرق الشتر یا از ونایی و تیزه زن در بروجرد می‌باشد.

نظريه‌های مختلفی از پيشينه‌ي تاريخي اين منطقه باستانی باقی مانده است. برخی از مورخين نهاوند را محل پهلو گرفتن کشتی نوح می‌دانند. به استناد تحقيقات باستان‌شناسان در تپه گيان (روستايی در 18 كيلومتری جنوب باختری نهاوند ) در حدود 37 قرن قبل از ميلاد مسيح قومی در اين منطقه زندگی می‌كرد كه تمدنی شبيه تمدن بين النهرين داشت و بعدها به دست اقوام ديگر اروپايی و آسيايی از بين رفت. شهرستان نهاوند از شمال به شهرستان تویسركان، از شمال باختری به شهرستان كنگاور (از استان كرمانشاه)، از خاور به بخش سامن (از شهرستان ملاير)، از جنوب به شهرستان سلسله و دلفان (از استان لرستان) و از باختر به شهرستان كرمانشاه محدود می‌شود. منطقه نهاوند دارای سراب های زيادی است كه باعث شده اند كشاورزی منطقه از رونق خاصی برخوردار باشد. دام‌داري و پرورش طيور نيز از ديگر مشاغل اصلي مردمان اين ناحيه است. صنايع دستی نيز در كنار دام‌داري و كشاورزي از فعاليت‌های‌ مهم مردم اين شهرستان به شمار مي‌آيد. بافت قالی، قاليچه،‌ گليم و گيوه كه بيش‌تر توسط روستاييان و عشاير انجام می شود. قالی های اين شهرستان با طرح همدان بافته و صادر می‌شود. شهرستان نهاوند به علت دارا بودن موقعيت جغرافيايی ويژه، آب فراوان و خاك مستعد از نواحی ممتاز استان همدان به شمار می‌رود و اساس اقتصاد آن بر كشاورزی، دام‌داری و صنايع دستی استوار است. عمده صادرات اين منطقه را گندم، چغندر قند،‌انواع‌ميوه، بنشن، خشك‌بار، قالی، لبنيات،‌ دام زنده و تره‌بار تشكيل می‌دهد. شهرستان نهاوند از مكان‌ هاي ديدني و تاريخي متعددي برخورداراست. سرآب‌گاماسياب،سرآب‌ملوسان،سرآب‌فارسبان،سرآب‌كنگاور،كهنه‌جنگل‌‌وسرآب‌گيان،خرابه‌هاي قلعه سرسام گبري،كتيبه و ستون‌هاي معبدلااوديسه، تپه باستاني گيان، حمام حاج آقا تراب، مسجد جامع نهاوند،مقبره شيخ‌ ابوالعباس نهاوندي، مقبره نعمان‌ابن مقرن، شاه‌زاده محمد و علي، تالاب وسج، تالاب (آب‌بند) رودباري و بوستان جنگلي ابوذر از جمله مكان‌هاي ديدني و تاريخي اين شهرستان به شمار مي‌آيند.

مکان های دیدنی و تاریخی

سرآب‌گاماسياب،سرآب‌ملوسان،سرآب‌فارسبان،سرآب‌كنگاور،كهنه‌جنگل‌‌وسرآب‌گيان،خرابه‌هاي قلعه سرسام گبري،كتيبه و ستون‌هاي معبدلااوديسه، تپه باستاني گيان، حمام حاج آقا تراب، مسجد جامع نهاوند،مقبره شيخ‌ ابوالعباس نهاوندي، مقبره نعمان‌ابن مقرن، شاه‌زاده محمد و علي، تالاب وسج، تالاب (آب‌بند) رودباري و بوستان جنگلي ابوذر از جمله مكان‌هاي ديدني و تاريخي اين شهرستان به شمار مي‌آيند.  

کشاورزی و دام داری

منطقه نهاوند دارای سراب های زيادی است كه باعث شده اند كشاورزی منطقه از رونق خاصی برخوردار باشد. مهم ترين محصولات اين شهرستان عبارتند از گندم، چغندر قند، تره بار مانند خيار و هندوانه، توتون و دانه های روغنی. هم چنين باغ‌داری نيز در شهرستان نهاوند دارای رونق خاصی است و انواع ميوه مانند سيب، آلبالو، گيلاس، گلابی و انگور به حد وفور به عمل می آيد كه بعضی به صورت تازه و بعضی به صورت خشك‌بار صادر
می‌شود. دام داری را می توان مهم ترين رشته فعاليت اقتصادی نهاوند و توابع آن دانست كه از دير باز به علت موقعيت خاص منطقه و مراتع مرغوب آن رونق ويژه داشته است. پرورش دام در اين شهرستان بيش‌تر شامل گوسفند و بز بوده كه توسط روستاييان و عشاير صورت می‌گيرد. دام‌داری در اين شهرستان برسه نوع است : دام‌داری روستايی، دام‌داری ايلات (متحرك) و دام‌داری صنعتی كه شامل 86 مرغ‌داری گوشتی، واحدهای توليد تخم‌مرغ و چندين واحد زنبور داری صنعتی با تعداد 25 هزار كندوی مدرن در سطح شهرستان می‌شود.  

مشخصات جغرافيايي

شهرستان نهاوند از شمال به شهرستان تویسركان، از شمال باختری به شهرستان كنگاور ( از استان كرمانشاه )، از خاور به بخش سامن ( از شهرستان ملاير )، از جنوب به شهرستان سلسله و دلفان (از استان لرستان) و از باختر به شهرستان كرمانشاه محدود می‌شود. مركز شهرستان نهاوند در 48 درجه و 22 دقيقه درازای جغرافيايی و 34 درجه و 12 دقيقه پهنای جغرافيايی و بلندی 1660 متری از سطح دريا قرار گرفته است. اين شهرستان از 2 بخش مركزی و خزل تشكيل شده است. رود گاماسياب مهم ترين رودخانه شهرستان نهاوند
است كه پس از عبور از دشت نهاوند با نام سيمره وارد استان لرستان می شود و سپس با نام كرخه به خوزستان سرازير شده و در نهايت به باتلاق هور العظيم در خاك عراق
می ريزد. بر اساس سرشماری سال 1375 جمعيت نهاوند برابر با 184160 نفر بوده است. مردم منطقه به فارسی با گويش لری ( لكی ) سخن می گويند و مسلمان و شيعه مذهبند.
مركز شهرستان نهاوند توسط راه های زير با شهرستان های مجاور مرتبط می شود:
1- راه آسفالت درجه يك نهاوند- بروجرد با جهت جنوب خاور به طول 50 كيلومتر
2- راه آسفالت درجه يك نهاوند - ملاير به طول 55 كيلومتر به سمت خاور
3- راه آسفالت درجه يك نهاوند - كنگاور- اسد آباد - همدان به طول 115 كيلومتر
4- راه آسفالت درجه يك نهاوند- كرمانشاه به طول 120 كيلومتر
5- راه آسفالت فرعی نهاوند - ملاير به طول 50 كيلومتر  

وجه تسميه و پيشينه تاريخي

نظريه‌های مختلفی از پيشينه اين منطقه باستانی باقی مانده است. برخی از مورخين نهاوند را محل پهلو گرفتن کشتی نوح می دانند. به استناد تحقيقات پروفسور گريشمن در تپه گيان (روستايی در 18 كيلومتری جنوب باختری نهاوند ) در حدود 37 قرن قبل از ميلاد مسيح قومی در اين منطقه زندگی می كرد كه تمدنی شبيه تمدن بين النهرين داشت و بعدها به دست اقوام ديگر اروپايی و آسيايی از بين رفت. نهاوند همگام با همدان از شهرهای مهم و آباد دوران مادها و در زمان هخامنشيان يكی از مراكز لشگری و سوق الجيشی خشايار شاه بوده است. نهاوند مقارن انقراض هخامنشيان در حمله اسكندر مورد تاخت و تاز قرار گرفت، اما به كمك دژ و باروهای محكم در امان ماند. سلوكيان نيز به اين شهر حمله كردند و پس از فتح آن مدتی در آنجا اقامت داشتند. وضعيت شهر نهاوند در دوره فرمان‌روايی اشكانيان به درستی معلوم نيست، اما می دانيم که در دوره ساسانيان، يزدگرد سوم دژ محكمی در آن بنا كرد كه تابستان ها را در آن به سر می برد. در اين زمان نهاوند يكی از هفت اسپهبد نشين ايران بوده از نظر سوق الجيشی از نقاط مهم محسوب می شده است. در حمله اعراب به ايران، نهاوند محل يکی از سخت ترين پایداری های سپاهيان ايران در مقابل اعراب بود. گفته می شود كه مقبره خواجه نظام الملك وزير ملك شاه سلجوقی، كه در بين راه بازديد از نظاميه بغداد به دست يكی از فداييان اسماعيليه به قتل رسيد، در شهر نهاوند است. در دوره قاجار، ناصر الدين شاه ضمن بازديد از اين شهر دستور داد تا قلعه نهاوند را كه اثری تاريخی محسوب می شد، خراب و ويران كنند.

به گزارش خبرنگار مهر، نهاوند از شهرستانهای مهم تاریخی استان همدان به شمار می آید و نظریه‌های مختلفی از پیشینه تاریخی این منطقه باستانی باقی مانده است.

برخی از مورخان نهاوند را محل پهلو گرفتن کشتی نوح می‌دانند و به استناد تحقیقات باستان‌شناسان در تپه گیان نهاوند، از پنج هزار سال پیش از میلاد مسیح تا هزاره اول قبل از میلاد قومی در این منطقه زندگی می کرده که تمدنی شبیه تمدن بین النهرین داشته و بعدها به دست اقوام دیگر از بین رفته اند.

شهرستان نهاوند از شمال به شهرستان تویسرکان، از شمال غربی به شهرستان کنگاور در استان کرمانشاه، از شرق به بخش سامن در شهرستان ملایر، از جنوب به شهرستان سلسله و دلفان در استان لرستان و از غرب به شهرستان کرمانشاه محدود می‌شود.

نهاوند از نواحی ممتاز استان همدان به شمار می‌رود

نهاوند به علت دارا بودن موقعیت جغرافیایی ویژه، آب فراوان و خاک مستعد از نواحی ممتاز استان همدان به شمار می‌رود و از مکان‌ های دیدنی و تاریخی متعددی برخوردار است.

سراب گاماسیاب، سراب ملوسان، سراب فارسبان، سراب کنگاور، کهنه جنگل ‌و سراب گیان، خرابه‌های قلعه سرسام گبری، کتیبه و ستون‌های معبد لااودیسه، تپه باستانی گیان، حمام حاج آقا تراب، مسجد جامع نهاوند، مقبره شیخ‌ ابوالعباس نهاوندی، مقبره نعمان‌ابن مقرن، شاه‌زاده محمد وعلی، تالاب وسج، تالاب (آب‌بند) رودباری و بوستان جنگلی ابوذر از جمله مکان‌های دیدنی و تاریخی این شهرستان به شمار می‌آیند.

شهر نهاوند مقارن انقراض هخامنشیان در حمله اسکندر مورد تاخت و تاز قرار گرفت ولی بنا به تحقیق آنوبانینی به کمک دژ و باروهای محکم در امان ماند.

یزگرد سوم دژ محکمی در نهاوند بنا کرد

سلوکیان نیز به این شهر حمله کردند و پس از فتح آن مدتی در آنجا اقامت داشتند اما در دوره فرمانروایی اشکانیان اوضاع شهر نهاوند به درستی معلوم نیست ولی در دوره ساسانیان، یزگرد سوم دژ محکمی در آن بنا کرد که تابستان‌ها را در آن به سر می‌برد.

در این زمان نهاوند از نظر سوق‌الجیشی یکی از نقاط مهم محسوب می‌شد و در حمله اعراب به ایران، سپاهیان عرب با مقاومت سپاهیان ایران در نهاوند روبرو شدند.

در زمان ملک‌شاه سلجوقی، خواجه نظام‌الملک که برای بازدید از نظامیه بغداد راهی این شهر بود، بین راه به دست یکی از فداییان اسماعیلیه به قتل رسیده که از این رو گفته می‌شود که مقبره او در شهر نهاوند است.

در دوره قاجار، ناصرالدین شاه ضمن بازدید از این شهر دستور داد تا قلعه نهاوند را که اثری تاریخی محسوب می‌شد، خراب و ویران کنند و بدین ترتیب، یافته‌های باستان شناختی و منابع مکتوب و موجود تاریخی، حاکی از کهنسالی این خطه از سرزمین ایران و جلوه‌ای ماندگار از تاریخ پرفراز و نشیب آن است.

گذشته از آثار تاریخی، شهرستان نهاوند در استان همدان یکی از مناطق مملو از جاذبه های طبیعی است که نظر مسافران را به خود جلب کرده است.

نهاوند سرچشمه اصلی بزرگترین رود کشور یعنی کرخه است

موقعیت ویژه جغرافیایی نهاوند به لحاظ آب و هوا و کوه های مرتفع باعث بارش های نسبتاً مناسبی در سطح شهرستان شده به گونه ای که این شهرستان به عنوان سرچشمه اصلی بزرگترین رود کشور یعنی کرخه است و به واسطه آب فراوان به شهر سراب ها معروف شده است .

باغ های نهاوند علاوه بر اینکه همواره موجب انس و الفت شهروندان با طبیعت بوده اند برای افراد غیر بومی نیز زیبا ترین جاذبه ها را داشته اند و این گستره سبزاز حاشیه شهر تا ورای رودخانه گاماسیاب امتداد دارد .

نهاوند با داشتن 264دهنه سراب، چشمه و رشته قنات به شهر سراب ها معروف است و از این نظر بسیار غنی بوده و جایگاه نخست را در استان همدان داراست.

سراب گاماسیاب ، سراب نیلوفر ، سراب گیان ، سراب فارسبان ، سراب باروداب و سراب ملوسان با حیات وحش منحصر به فردش معروف ترین سراب های نهاوند هستند که هر کدام می تواند نمادی زیبا برای معرفی غنای طبیعت نهاوند وجایگاهی برای جذب گردشگر باشد.

سراب گیان از عجایب زیبای خلقت است

این سراب با چشمه های جوشان، پر آب و زلال در 21 کیلومتری جنوب غربی نهاوند در پای کوه های گرو از سلسله جبال زاگرس در امتداد دره ای به نام "درون" که دوکوه بزبی و گوچال آنرا احاطه کرده اند واقع شده است.

طول جنگل سراب گیان دو و نیم کیلومتر است که در کف این دره به وجود آمده است.

پوشش گیاهی این منطقه از نوع گون و چمنزار است و در کوه های مرتفع این منطقه زمین های بی گیاه به خصوص در سراشیبی تند کوهها و جاه های سنگلاخ که فاقد طبقه ضخیم و مساعد خاک قابل رویش است بسیار به چشم می خورد و جاهای وسیعی را در برمی گیرد.

در جنوب غربی گیان منطقه جنگلی سراب به وسعت 90 هکتار یکی از عجایب زیبایی خلقت و نشانه عظمت آفریدگار هستی بخش کائنات است.

این جنگل در سه کیلومتری گیان واقع شده و دارای انواع و اقسام درختان بزرگ و کهنسال و کوچک است که به طور خودرو در کنار مسیر آب سراب روئیده اند.

بخش عمده سراب گاماسیاب در نهاوند واقع است

حوضه گاماسیاب در برگیرنده یکی از سرشاخه اصلی و اولیه سیستم رودخانه ای کرخه و دز است.

در قلمرو این حوزه شهرستان های نهاوند ، بروجرد و کنگاور واقع شده اند، اما بخش عمده آن از نظر تقسیمات کشوری در قلمرو شهرستان نهاوند واقع شده است.

سراب فارسبان نیز در نزدیکی روستای فارسبان در 26 کیلومتری غرب نهاوند در روستای کمالوند واقع شده است.

متوسط آب دهی سالانه آن یک و نیم متر مکعب در ثانیه است و مازاد این چشمه، پس از سیراب کردن زمین های کشاورزی مسیر خود، به رودخانه گاماسیاب می ریزد.

حمام حاج آقا تراب نهاوند به حمام دوقلو شهرت دارد

حمام حاج آقا تراب یا حمام دوقلو در محله علی آباد واقع در بافت قدیمی شهر نهاوند قرار دارد.

در سردر ورودی این بنا کتیبه ای نصب شده که نام بانی حمام و تاریخ ساخت آن را، سال1230هجری شمسی در زمان ناصرالدین شاه قاجار بیان می کند ولی به سبک دوران صفویه ساخته شده است.

علت شهرت آن به حمام دوقلو، به دلیل آن است که حمام از دو قسمت تشکیل شده و قسمت اول دارای سردینه و گرمینه بوده و فقط مورد استفاده رجال، اشراف و شاهزادگان قرار می گرفته و قسمت دوم همان حمام که آن هم به نوبه خود دارای سردینه و گرمینه بوده ویژه افراد عادی و طبقات پائین جامعه بوده است.

بر هلالی بالای ستون حمام، تصاویر زیبایی از شاهنامه نقش بسته است که گویای داستان جنگ رستم با دیو سفید است.

این تصاویر باهفت رنگ صحنه هایی از داستان شاهنامه را نشان می دهد که به طرز ماهرانه ای کاشی کاری شده است.

قسمت رختکن حمام نیز باگچ بری های اسلیمی، به زیبایی تزئین شده است.

این بنا توسط سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان به موزه مردم شناسی تبدیل شده و در این موزه بخش های از سنت های مردم به صورت مجسمه در داخل حمام به نمایش در آمده است.

این بنای تاریخی در سال1356به ثبت آثار رسیده و در حال حاضر به عنوان موزه مردم شناسی استفاده می شود.

سراب ملوسان زیستگاه برخی از حیوانات و پرندگان است

این سراب در 15 کیلومتری شمال غربی نهاوند، بالاتر از روستای ملوسان و پشت کوه های آردوشان و سیاه دره قرار گرفته و زیستگاه برخی از حیوانات و پرندگان نیز است.

آب این چشمه پر آب، به صورت رودی جریان می یابد و در بستر آن گونه هایی از ماهی ها زندگی می کنند.

مازاد این سراب، پس از سیراب کردن زمین های کشاورزی و روستاهای مسیر خود، به خرم رود می ریزد.

‌مسجد جامع نهاوند بر روی تپه ای بلند احداث شده است

این مسجد در ضلع غربی میدان آزادی نهاوند و بر روی تپه ای احداث شده است که برای رسیدن به درب آن باید ا ز25 پله بالا رفت.

بر محراب این مسجد قطعه سنگ حجاری شده ای به چشم می خورد که عده ی از کارشناسان با استفاده از آن بنای کنونی را متعلق به دوره سلجوقیان دانسته اند.

همچنین در قوس محراب، کتیبه سنگی کوچکتری نیز شامل تاریخ تعمیر مسجد و وجود نام ابو تراب نصب شده است که به 200سال گذشته تعلق دارد.

این مسجد، مانند بسیاری از مساجد قدیمی ایران، دارای سادگی خاصی بوده و تنها تزئینات مختصری با گل و بوته در حاشیه گنبد مرکزی آن دیده می شود.

معبد لائودیسه اثری بر جای مانده از سلوکیان است

از جمله آثار به جای مانده از سلوکیان در نهاوند، آثار معبدی است که منسوب به سلوکیان است و به معبد لااودیسه معروف بوده است اما مکان دقیق این معبد مشخص نیست.

آثاری که از نواحی تپه مرکزی شهر به نام تپه دوخواهران به دست آمده این احتمال را قوت می بخشد که محل معبد این مکان بوده است.

این معبد را آنتوخوس سوم پادشاه سلوکی در این شهر برای همسر خود، ملکه لائودیس بناکرده است.

در حفاری ها ی سال 1325 کتیبه بزرگی در 33سطر به خط یونانی پیدا شد که مربوط به آنتیوخوس سوم است.

ازدیگر آثار باقی مانده از این معبد، ستون، سرستون، ته ستون و تک سنگ های فراوان است که در بعضی از منازل و جلو درب برخی مغازه های شهر و اطراف شهر پراکنده است.

با این تفاسیر اایام نوروز فرصت مغتنمی است که با معرفی بیشتر جاذبه های گردشگری شهرستان نهاوند زمینه را برای حضور سایر میهمانان در ایام مختلف سال فراهم کرد.

سرآب گاماسیاب

سراب گاماسیاب

سرآب گاماسیاب در ۲۰ کیلومتری جنوب شهرستان نهاوند و از دره‌های شمالی رشته کوه گروین سرچشمه می‌گیرد. منشأ آب آن یخچال طبیعی است و دارای آبدهی ۵ متر مکعب در ثانیه است که این رقم در مقایسه با سایر سرآب‌های موجود در زاگرس و حتی سایر سرآب‌های کشور عددی قابل توجه است.

آب جاری شده از سراب گاماسیاب سرچشمهٔ اصلی رودخانهٔ بزرگ

است . این رود در طول دره شهرستان و مسیر دشت دلتایی نهاوند جاری است و به هنگام عبور، قسمت عمده روستاها و باغ‌های باختری شهر را مشروب ساخته و راهی شهرستان صحنه در

می‌شود. این رودخانه پس از ورود به استان کرمانشاه

در عبور از

،

و در

نامیده می‌شود و عاقبت به سمت

جاری می‌گردد. در بالا دست چشمه‌ها، غاری طبیعی دیده می‌شود و محوطهٔ اطراف سرآب جنگل‌کاری شده‌است. در مسیر این رود با احداث نیروگاه برق آبی و حوضچه‌های پرورش ماهی، در تولید برق و پرورش ماهی بهره برداری نموده‌اند. چشمه جوشان و پر آب با ویژگی‌های خاص طبیعی، یکی از جاذبه‌های مستعد گردشگری

محسوب می‌شود

نهاوند از شهرهای تاریخی ایران، در جنوب غربی استان همدان قرار دارد و توسط رشته کوه های زاگرس احاطه شده است. زبان گفتاری مردم "نهاوندی" و باقیمانده زبان های کهن ایران می باشد که از گویش پهلوی برآمده است. اما از منظر تاریخی، نهاوند ریشه در ژرفای تاریخ ایران دارد. این شهر شاهد صعود و سقوط تمام سلسله های تاریخی ایران و حتی پیش از آن بوده است، چه سفالینه هایی که از تپه گیان بدست آمده، مربوط به ۵۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح است، یعنی زمانی که هنوز هیچ یک از سلسله های دوره تاریخی ایران بر مسند قدرت ننشسته بودند.

این منطقه با داشتن منابع آب فراوان و خاک حاصلخیز از لحاظ جغرافیایی و طبیعی یکی از بهترین زیستگاه ها با توجه به فراهم بودن شرایط اولیه و طبیعی زندگی به شمار می رود. به همین خاطر نهاوند جزو اولین نقاطی است که ساکنین فلات ایران آنرا برای زندگی انتخاب کرده اند.

آثار هنری و مکتوبات به جا مانده از دوره پیش از تاریخ ایران، تاریخ ایران باستان و تاریخ ایران دوره اسلامی در مورد حضور نهاوند در هنر و تاریخ ایران، بیانگر رازهای نهفته بسیاری است. معبد لائودیسه در شهر نهاوند با کتیبه ای از آنتیوکوس سوم و نیز مجسمه های برنزی خدایان یونانی که در کاوش های شهر نهاوند به دست آمده است گوشه ای از این آثار قلمداد می شود.

بنابر پژوهش‌های پاره‌ای از زبانشناسان ایرانی، واژه نَهاوند به معنی شهر یا آبادی قرار گرفته در پیشِ رو است، زیرا «نَها» در زبان‌های ایرانی به معنی پیش و وند از فعل کهن «وندیدن» به معنی نهادن گرفته شده‌است. بنابراین نهاوند یعنی «نهاده در پیش رو». نظریه‌های مختلفی از پیشینه‌ی تاریخی این منطقه باستانی باقی مانده است. برخی از مورخین نهاوند را مـحـل پـهلـو گرفتن کشتی نوح می‌دانند. به استناد تحقیقات باستان‌شناسان در تپه گیان روستایی در 18 کیلومتری جنوب باختری نهاوند( در حدود 37 قرن قبل از میلاد مسیح قومی در این منطقه زندگی می‌کرد که تمدنی شبیه تمدن بین النهرین داشت و بعدها به دست اقوام دیگر اروپایی و آسیایی از بین رفت. در مورد کلمه ی نهاوند از گذشته تا به امروز اختلاف نظر هایی وجود داشته است.

واژه ی نهاوند در زمان های مختلف و از زبان های متفاوت، به صورت های مختلفی تلفظ شده است که از جمله‌ی آنها می توان به: نوح اوند، نیماوند، اینهاوند، نیوهاوند، نیاوند و نیهاوند اشاره کرد.

از طرف دیگر نهاوند در گذشته نام های دیگری داشـتــه اســت بـه قـول بـطلـمـیـوس نـیـفواندای خـوانده شده و در عصر مادها به نهاوند، نهاوند ماد هم گفته شده است.به گـفـته ی ملک الشعرای بـهـار در عـصـر سلـوکیه نهاوند استان بزرگی بوده کـه بـه لـحـاظ سـکونت داشتن ملکه ی لائودیسه در این شهر به آن لائودیسه هم گفته شده است.

به همین صورت واژه دماوند که صورت اصلی و قدیمی‌تر آن دُمباوند و دُنباوند ضبط شده به معنی «قرارگرفته در پشت» است زیرا دُنب در زبانهای ایرانی به معنی دنباله و پشت است.به گفته برخی دیگر از صاحبنظران نهاوند کنونی همان << نوح آوند>> بوده که به گفته آنان محل به گل نشستن کشتی حضرت نوح بوده است .

گویش مردم شهر نهاوند، نهاوندی و باقیمانده زبان‌های کهن ایران است که از گویش پهلوی برآمده است. نهاوند به گفته برخی پژوهش گران تاریخ ایران به معنی شهر جلو یی و شهر دماوند به معنی شهر عقبی از سمت مغرب زمین می باشد و در برخی دیگر از کتابهااز نهاوند به معنی شهر ظرف سخن بمیان آمده ولی در نقشه های ایران قدیم و در زمان ساسانیان نهاوند را به صورت nihavand نوشته اند که در همسایگی شهر دیناور و مای و همدان قدیم بوده است. {{مدرک} www.nahavandonline.com

شهرستان نهاوند که قدمت بسیار دیرینه ای در استان همدان دارد، در گذشته های دور پایتخت یزدگرد سوم بوده است و از آن به عنوان شهر خفته ساسانی یاد میشود.منبع وبگاه راسخون اسلام در جنگ فتح الفتوح نهاوند برای اولین بار به ایران وارد شد.